Παιδί & προαθλητικός καρδιολογικός έλεγχος

Το θέμα του προαθλητικού καρδιολογικού ελέγχου σε όλες τις ηλικίες προσέλαβε μεγάλη έκταση τα τελευταία χρόνια, κυρίως λόγω της μεγάλης δημοσιότητας περιστατικών αιφνιδίου θανάτου στην άθληση. Ο προαθλητικός έλεγχος, επομένως, έχει ως στόχο την πρόληψη του αιφνιδίου θανάτου κατά τη διάρκεια σωματικής άσκησης, αλλά και τη διάγνωση παθολογικών καταστάσεων που δεν αποκλείουν την πλήρη ή με περιορισμούς αθλητική δραστηριότητα, αλλά απαιτούν ειδικές προφυλάξεις και παρακολούθηση.

Ο αιφνίδιος θάνατος στη διάρκεια αθλητικής δραστηριότητας ή γενικότερα φυσικής άσκησης αποτελεί ένα σπάνιο (1:50-80.0000 αθλητές ανά έτος), αλλά ιδιαίτερα τραγικό γεγονός, καθώς αφορά, συνήθως, άτομα νεαρής ηλικίας και σε άριστη φυσική κατάσταση.

Μια σειρά καρδιακών παθήσεων έχουν ενοχοποιηθεί ως πιθανά αίτια αιφνιδίου καρδιακού θανάτου κατά τη διάρκεια αθλητικής δραστηριότητας ή αμέσως μετά. Σ' ένα μικρό, όμως, αλλά αξιόλογο ποσοστό περιπτώσεων δεν αποκαλύπτεται καμιά ανωμαλία .

Στα παιδιά, τους εφήβους και τους νεαρούς ενηλίκους, πρώτη σε συχνότητα αιτία είναι η υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια (50% περίπου των συμβαμάτων). Ακολουθούν οι συγγενείς ανωμαλίες των στεφανιαίων αγγείων, το σύνδρομο Marfan, η αρρυθμιογόνος δυσπλασία της δεξιάς κοιλίας, η μυοκαρδίτιδα και η διατατική μυοκαρδιοπάθεια, η ισχυρή πλήξη στο θώρακα και άλλα σπανιότερα αίτια. Μεγάλο ποσοστό αιφνιδίων θανάτων φαίνεται να προκαλείται και από τη χρήση αναβολικών, κοκαΐνης και άλλων φαρμακευτικών ουσιών.

Στις μεγαλύτερες ηλικίες, η σημαντικότερη αιτία αιφνιδίου θανάτου στους αθλητές είναι η στεφανιαία νόσος (80% των περιπτώσεων σε άτομα > 35 ετών).

Η συμπλήρωση ενός "πιστοποιητικού υγείας" με σκοπό την ασφαλή άθληση απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή. Όπως αναφέρθηκε, σημαντικό ποσοστό αιφνιδίων θανάτων είναι ιδιαίτερα δύσκολο ή και αδύνατο να προληφθεί, ακόμα και αν έχει προηγηθεί λεπτομερής καρδιολογικός έλεγχος. Από την άλλη, είναι πολύ συχνό το φαινόμενο της «υπερδιάγνωσης» (π.χ. η πρόπτωση μιτροειδούς και η ήπια ανεπάρκεια των βαλβίδων) που μπορεί να δημιουργήσει άγχος και ανασφάλεια στον αθλούμενο και την οικογένειά του ή και να καταστρέψει την καριέρα ενός αθλητή,αλλά και οι χωρίς ενδείξεις, συχνά επαναλαμβανόμενες,παρακλινικές εξετάσεις σε κάθε άτομο με αθλητική δραστηριότητα. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να τονισθεί ότι η ύπαρξη ενός καρδιακού «φυσήματος» στην παιδική και εφηβική ηλικία είναι ένα ιδιαίτερα συχνό και συνήθως αθώο εύρημα.

Η καρδιολογική εξέταση των αθλητών ή των ατόμων κάθε ηλικίας που πρόκειται να αθληθούν δεν είναι εξέταση ρουτίνας και, βέβαια, σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να χορηγούνται πιστοποιητικά χωρίς εξέταση. Απαιτείται:

- Λήψη οικογενειακού ιστορικού (καρδιακή νόσος ή αιφνίδιος θανάτος σε ηλικία < 50 ετών).

- Λήψη ατομικού ιστορικού (συγκοπτικά επεισόδια, αρρυθμίες ή αίσθημα πόνου και δυσφορίας κατά ή μετά την άσκηση.Λήψη αναβολικών , «συμπληρωμάτων» άγνωστης σύστασης ή απαγορευμένων ουσιών).

- Προσεκτική κλινική εξέταση (λήψη αρτηριακής πίεσης, ψηλάφηση μηριαίων αρτηριών, προσεκτική ακρόαση, αναζήτηση σημείων συνδρόμου Marfan -ιδιαίτερασε υψηλόσωμους αθλητές).

- Διενέργεια ηλεκτροκαρδιογραφήματος.

- Όπου υπάρχουν ενδείξεις ή υποψία καρδιακής νόσου, ο έλεγχος θα πρέπει να συμπληρώνεται με υπερηχοκαρδιογράφημα, ή και δοκιμασία κόπωσης, Holterρυθμού ή αρτηριακής πίεσης ή με ακόμη πιο εξειδικευμένες εξετάσεις. Η δοκιμασία κόπωσης είναι ιδιαίτερα χρήσιμη σε όλους τους άντρες ηλικίας μεγαλύτερης των 35 ετών που γυμνάζονται και υποχρεωτική όταν υπάρχουν παράγοντες κινδύνου στεφανιαίας νόσου.

Στην "αθλητική καρδιά" παρατηρούνται λειτουργικές και μορφολογικές μεταβολές που οφείλονται στην προσαρμογή της καρδιακής λειτουργίας στις αυξημένες απαιτήσεις που προκαλεί η άθληση και οι οποίες, συνήθως, υποστρέφονται μετά τη διακοπή της άσκησης. Στους αθλητές παρατηρείται, επίσης, μία ποικιλία ευρημάτων στην κλινική εξέταση και το ΗΚΓ (π.χ. βραδυκαρδία), αλλά και στο υπερηχοκαρδιογράφημα (π.χ. αύξηση των διαστάσεων και του πάχους των καρδιακών κοιλοτήτων).

Σε κάθε χώρα είναι διαφορετικός ο τρόπος αντιμετώπισης του προαθλητικού καρδιολογικού ελέγχου. Η Ιταλία είναι η μόνη χώρα που εφαρμόζει ένα τεράστιο πρόγραμμα υποχρεωτικού προληπτικού καρδιολογικού ελέγχου, ανά έτος για όλους τους αθλητές, που περιλαμβάνει υπερηχοκαρδιογράφημα και δοκιμασία κόπωσης.

Στα πλαίσια του προαθλητικού ελέγχου ο καρδιολόγος πρέπει να είναι σε θέση να αναγνωρίσει παθήσεις που μπορεί να οδηγήσουν σε αιφνίδιο καρδιακό θάνατο και να δώσει συμβουλές για το επιτρεπτό επίπεδο άσκησης σε περίπτωση καρδιακού νοσήματος, σύμφωνα με τις συστάσεις της διεθνούς βιβλιογραφίας.